Geannuleerd: Agrarisch statement voor onafhankelijke instituten en media

Een concept van dit statement werd verspreid op 11 augustus 2020. Een aantal personen besloot het statement te onderschrijven. Echter, de auteur besloot op 14 aug. om het statement niet definitief te publiceren. Deze geannuleerde versie, in de formaten HTML, PDF en DOCX, staan tijdelijk op de Logistrata website. Ze zijn tijdelijk te downloaden: statement_rivm_politiek_media.zip

Beste ondertekenaar,

Slecht nieuws: ik annuleer het statement over politiek, RIVM en media.

Zonder voldoende ondertekenaars loopt dit statement het risico om belachelijk gemaakt te worden, en worden de individuele ondertekenaars m.i. ook te kwetsbaar voor bagger in de (social) media. Graag had ik minstens drie organisaties als ondertekenaar gezien. Maar er is geen enkel zicht op zulke steun.

Ik heb al heel wat opiniestukjes op eigen titel gepubliceerd. Dat ik het statement niet als eigen opinie-artikel publiceer, heeft ermee te maken dat ik de tekst niet in de eerste plaats voor mezelf schreef, en ik weinig effect verwacht van opiniestukje nummer 293813. Er moeten echt organisaties achter gaan staan om maatschappelijke effect te sorteren.

Als je geen steun krijgt voor een statement, dan past bescheidenheid. Misschien heb ik niet goed gecommuniceerd. Of misschien loop ik teveel op de troepen vooruit, en ontbreken de “cojones”. Het kan ook zijn dat ik geen goed statement geschreven heb, dat het te lang was, of dat mijn argumenten niet goed waren. Zelf vond ik een kort statement niet passend omdat je bij boude uitspraken ook een stevige onderbouwing moet leveren.

Pas afgelopen maandag gaf ik het concept in daartoe bestemde kanalen vrij. Nu, vrijdag, trek ik het statement terug. De reden dat ik het niet heel veel tijd geef heeft te maken met het “momentum”. Ik geloof echt dat dit het moment is voor zo’n statement, nu ook andere groepen in de samenleving tegen dezelfde problemen aanlopen en de publieke opinie ontvankelijk is. Wacht nog een week en je loopt waarschijnlijk alweer achter de feiten aan.

De juistheid van dit momentum bleek de afgelopen dagen. Arts-microbioloog Peter de Man opende een RIVM-doofpot over ventilatie (Ronaldo 2020b). Pierre Capel, emeritus hoogleraar experimentele immunologie, heeft het vandaag in een video-column over een “misleiding van het RIVM” (Capel 2020).

Via het RIVM worden politieke wensen neutraal en wetenschappelijk gemaakt. Hun onderzoek wordt integer uitgevoerd, maar de onderzoeksagenda wordt toch vooral van bovenaf bepaald en dat resulteert m.i. een door de politiek gekleurde koers, zoals in het statement betoogd werd.

Ik was terughoudend met het publiekelijk delen van de conceptversie, omdat instituten in onze democratie heel gevoelig liggen en je kunt rekenen op een maximale tegenreactie van de overheid en de media. Daarvoor halen ze alles uit de kast, ook de wat minder nette middelen. Ondergetekende werd eerder al in de Volkskrant als nazi afgeschilderd. Daarom wil ik ondertekenaars niet aan onnodig risico blootstellen. Ik zal enkel de voornamen van de ondertekenaars vermelden om zo een balans te behouden tussen enerzijds bescherming en privacy, en anderzijds de mogelijkheid om aan te kunnen tonen dat u dit statement onderschreven heeft.

Deze uitleg zal ik toevoegen aan het statement. De tekst van het statement zal voor de ondertekenaars integraal beschikbaar zijn. Als ondertekenaar mag je ermee doen wat je wilt, met dien verstande dat je geen inhoudelijke wijzigingen aanbrengt en duidelijk maakt dat het statement nooit gepubliceerd werd, nooit de conceptfase ontsteeg, niet op voldoende steun kon rekenen uit de agrarische sector, en door de auteur voortijdig is ingetrokken. Licentie: Creative Commons Naamsvermelding-GeenAfgeleideWerken 4.0 Internationaal.

Mocht nu de komende week toch onverwachts gezaghebbende steun ontstaan, dan zal ik het statement wellicht alsnog publiceren, inclusief de volledige namen van de huidige ondertekenaars. De kans daarop is echter nihil.

Rest mij u oprecht te bedanken voor uw steun en uw vertrouwen.

Met vriendelijke groet,

Inleiding

De politiek en het RIVM krijgen maar weinig tegenwind van de media. Soms lijkt het wel een grote besloten vriendenclub. De agrarische sector heeft flink last van hun stikstofregels. De stikstofnormen en -deposities worden berekend (niet gemeten) door het RIVM. Over dit modeldenken is al veel gezegd en geschreven. Het lijkt erop dat de politiek het RIVM stuurt wat betreft het gebruik van methoden, de presentatie van data etc.

Dezelfde geluiden komen uit een heel andere hoek. Maurice de Hond, de bewegingen Viruswaarheid en Containment Nu!, en ook de Samenwerkende Actiegroepen Tegen Laagvliegen (SATL) hebben kritiek op het RIVM en de politiek. Ook valt kritiek op de zgn. mainstream media op te merken. Maar er zijn ook belangrijke verschillen. Die kunnen leiden tot misverstanden. In dit statement willen wij, de ondertekenaars, duidelijk maken welke kritiekpunten we vanuit onze agrarische betrokkenheid delen, maar ook waar we verschillen.

Samenvatting

Wij pleiten voor onafhankelijke wetenschap, sterke media, sterke instituten, inhoudelijk debat en vrijheid van discours. Dat is de beste weg om zowel de stikstofcrisis alsook de coronacrisis te lijf te gaan. Het RIVM is teveel verweven met de politiek. Die kritiek delen wij met personen en organisaties die binnen de COVID-19 discussie kritiek op het RIVM hebben. Wel nemen wij de pandemie serieus. Maar dat vraagt juist om een kritische houding. Het RIVM moet niet zozeer het beleid ondersteunen door resultaten, methoden en geselecteerd onderzoek politiek welgevallig in te zetten; vooreerst moet het echte wetenschappelijke toetsing van het beleid bieden. Media mogen daarbij wel iets onafhankelijker zijn; met name bij de Volkskrant lijken instituten behandeld te worden zoals in de middeleeuwen de Kerk, terwijl een gezonde democratie vraagt om de pluriformiteit van inzichten en het open inhoudelijke debat.

Het is geen “griepje”

Mensen die met levende have werken, die nemen infectieziekten zeer serieus. Preventie, detectie en snelle isolatie zijn voor de agrarische sector een deel van het bestaan.

Er zijn verontrustende berichten. Het SARS-CoV-2 virus, dat COVID-19 veroorzaakt, heeft eigenschappen die lijken op HIV waardoor het immuunsysteem omzeilt wordt (Durden 2020); de schade aan de longen is soms groot, ondanks een mild ziekteverloop (Hartig 2020); er worden meerdere orgaansystemen getroffen (McKeever 2020); en door de bloedstollende (coagulerende) effecten (Klok e.a. 2020) is het voor zowel het immuunsysteem als voor medicatie soms lastig om het virus op te ruimen.

Om dit soort redenen zijn wij, anders dan Viruswaarheid en sommige critici (Patman 2020), beducht voor COVID-19. Dit voorjaar zamelden boerenorganisaties mondkapjes in, en ook andere beschermende materialen (Rooijen 2020). We waarderen de inspanningen van zowel de overheid, waaronder het RIVM, alsook onafhankelijke onderzoekers zoals Maurice de Hond, om grip te krijgen op het virus.

Dat wil niet zeggen dat de overheid ook altijd de beste maatregelen neemt. Dat kan ook bijna niet, want we leren nog dagelijks bij over het virus en de optimale aanpak. Daarom moeten afwijkende opinies gehoord blijven worden. Ook als die opinies afkomstig zijn van deskundigen die niet uit “eigen kring” komen. Zo is er Ira Helsloot, een Nijmeegse hoogleraar, die waarschuwt voor de grote impact op de economie, die wel eens meer mensenlevens zou kunnen kosten dan COVID-19 (Rutten 2020).

RIVM en de politiek: teveel verstrengeld

Het RIVM liet in de beginfase steken vallen (O’Leary 2020). Er leek teruggegrepen te worden op griepprotocollen. Daarna heeft de organisatie hard gewerkt en is de respons op de pandemie steeds beter geworden. Daarbij is de verstrengeling tussen de politiek en het RIVM opvallend (Nu.nl 2020).

Volgens Maurice de Hond is de organisatie van het RIVM niet gezond:

Je denkt misschien dat het vooral een wetenschappelijk instituut is, maar ik kan je verzekeren dat de besluitvorming daar niet bepaald wordt door de wetenschap, maar door macht. Het is een compleet verpolitiseerde ambtelijke instelling, waar ook nogal wat wetenschappers tussenlopen die daarover gefrustreerd zijn (maar het helaas alleen achter de schermen vertellen). (de Hond 2020)

Ook Willem Engel (Viruswaarheid) spreekt over de verstrengeling van politiek en wetenschap. Hij stelt dat onderzoekers die beleidsondersteunend onderzoek publiceren eerder financiering en promotie krijgen. Hij zegt:

Dat is echt een vervlechting van onderzoek en beleidsmaken. […] Er zitten bij het RIVM heel veel wetenschappers die wetenschap bedrijven. Maar wat je wel ziet, en ik ben zelf ook wetenschapper geweest… je bijt niet in de hand die je voedt. Dus als er een opdracht komt, dat je iets moet onderzoeken, dan doe je dat onderzoek, en niet een onderzoek dat je zelf leuker vindt. Daar zit dan de eerste lijn van sturing in. (Zwitser 2020)

Dat zoiets bij onze overheid niet onmogelijk is, bewijst de WODC-affaire. De politieke beïnvloeding en sturing van wetenschappelijk onderzoek verricht door het wetenschappelijk onderzoeks- en documentatiecentrum (WODC) leidde tot drie onderzoeksrapporten en een Kamerdebat. Gesproken werd over “de vanzelfsprekendheid waarmee beleidsambtenaren zich de afgelopen jaren vergaand bemoeiden met onderzoek dat juist onafhankelijk van hen moest worden uitgevoerd” (Haan 2019).

Eerder al, voor de boeren en nu de virusdiscussie, was er gesteggel over de uitbreidingsplannen rond vliegvelden. De ingenieur Leon Adegeest verkreeg bekendheid toen hij fouten en eigenaardigheden aantrof in de stikstofberekeningen voor Lelystad Airport (Salden 2019). Over de relatie tussen het ministerie en het RIVM zegt hij:

De stikstofdepositie was te hoog, toen zijn er trucjes bedacht om deze op papier te verlagen. Het ministerie hoopte zo de bouw van Lelystad Airport voort te kunnen zetten. Verschillende studies tonen aan dat de modellen die ze gebruikten niet geschikt waren om een realistische depositie te berekenen. Daar is willens en wetens geen ruchtbaarheid aan gegeven. Ze zijn de modellen blijven gebruiken omdat deze het ministerie goed uitkwamen. Het lijkt erop dat ambtenaren misbruik hebben gemaakt van hun gezag en dat onder druk van het ministerie voor modellen is gekozen die de politiek goed uitkwamen. Zeker het RIVM moet zich niet laten gebruiken door het kabinet, maar onafhankelijk advies geven. (BNR 2020)

Pieter Winsemius, oud-minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM), sprak in Buitenhof (Winsemius 2017) ook over Lelystad Airport. Volgens hem werd de luchtvaart altijd nogal beschermt en kwam daar pas recent, met het klimaatakkoord, verandering in. Hij verwees ook terug naar zijn eigen ministerschap van 1982 tot 1986. Destijds werd uitgegaan van theoretische geluidshindercontouren horend bij vlieginstructies die gevaarlijk zouden zijn, en daarom kozen de piloten ervoor om toch maar wel veilig en praktisch te vliegen. In werkelijkheid was er dus veel meer geluidsoverlast, maar het systeem ging uit van theoretische berekeningen. Hij betrok dat ook op de tegenwoordige aanpak. Een paar citaten:

Over rekenmodellen: “Dat is een diep geloof.” / “Dit loopt al zo lang.” / “Dit is gewoon ingebakken in het systeem.” Over de leiding van Schiphol: “Het is een hele kleine wereld die met elkaar teveel praat.” (Winsemius 2017)

Zulks een verstrengeling en ambtelijke aansturing hebben wij tevens geconstateerd rondom de stikstofproblematiek (Mouw 2020b; Nu.nl 2020). De onafhankelijkheid van het RIVM lijkt in de praktijk beter te kunnen (Mouw 2020d). Wij geloven dat het RIVM niet primair het politieke beleid moet dienen, maar juist een echt onafhankelijke en wetenschappelijke toetsing van het beleid moet uitvoeren. Uiteindelijk leidt dat tot beter beleid.

Selectief gebruik van methoden

Gelukkig is er in de strijd tegen het virus goede vooruitgang geboekt. De mortaliteit is afgenomen dankzij de inzet van bloedverdunners (American Society of Hematology 2020). Vaccins zijn in ontwikkeling (Craven 2020).

Het RIVM, en ook de politiek en de media, lijken zich echter vooral te richten op de ontwikkeling en inzet van een vaccin. Positieve onderzoeksresultaten m.b.t. HCQ van gerenommeerde artsen en onderzoekers worden te snel weggedrukt (Varney 2020) terwijl HCQ op dit moment nog een onderwerp van discussie en onderzoek is (Covid Analysis z.d.; Scholz, Derwand, en Zelenko 2020; Woods 2020). Let op: Wij hebben geen mening over HCQ, maar zien wel graag open onderzoek en een open discussie. Het is onduidelijk hoe de belangen van farmaceutische bedrijven invloed hebben op de politiek. Marcel Levi, internist, voormalig bestuursvoorzitter van het AMC, en momenteel CEO van de University College London Hospitals, is kritisch over de publieke financiering van private vaccinontwikkelaars (Levi 2020). Adviezen op het gebied van voeding en supplementen (Elens z.d.) krijgt weinig aandacht. Maurice de Hond, die al snel wees op het belang van ventilatie, kreeg weinig medewerking. Een verslag van het RIVM, dat zijn gelijk bewees, zou geheim worden gehouden (Ronaldo 2020a); het RIVM ontkent dat (RIVM 2020).

Dezelfde selectiviteit zien we rondom stikstof. Rekenmethoden werden selectief toegepast; voor wegen werd anders gerekend dan voor boeren (Salden 2020). Ook de milieuactivist Johan Vollenbroek, die sprak op een FDF demonstratie, vond dat krom (Colenbrander 2020). Industrie en vooral ook de luchtvaart bleven teveel uit beeld (Adviescollege Stikstofproblematiek 2020; Mouw 2020a). Het veelvuldige gebruik van rekenmodellen geeft een vals gevoel van zekerheid. Metingen zijn te prefereren boven modeldenken (Bor 2019). Helaas werd in een briefrapport van het RIVM de aanbeveling gedaan om de uitkomst van rekenmodellen juridisch bindend te maken, zodat eigen metingen voor de rechter geen stand houden (de Gruijter, Bezemer, en Peeters 2019; Mouw 2020a, sec. 1.3).

Het heeft er de sterke schijn van dat deze keuzes niet wetenschappelijk, maar eerder politiek gemotiveerd zijn. Het probleem zit, in onze visie, dan ook meer bij de (politieke) aansturing van het RIVM dan bij de medewerkers van het RIVM. De wetenschappers van het RIVM achten wij integer; maar als hen verteld wordt welke methoden ze moeten gebruiken, of welke data ze mogen gebruiken (Mouw 2020e), of hoe ze hun data moeten presenteren (Mouw 2020d), of als – volgens de commissie Hordijk – hun rekenuitkomsten op een hoger detailniveau gebruikt worden dan wetenschappelijk te verantwoorden is (NOS 2020), of als rekenmodellen en -data pas na een kort geding openbaar gemaakt worden (RTV Oost 2020), dan missen de wetenschappelijke uitkomsten de neutraliteit en transparantie (Holdert, Hest, en Vrieze 2020) die van een wetenschappelijk instituut verwacht mag worden en bovendien ook wettelijk vereist is (Wet op het RIVM 1996).

Het zou onevenwichtig zijn om niet de andere kant te laten zien. Vaak is het RIVM juist wel transparant. Zo is van veel rekenmodellen rondom COVID-19 de code en de data openbaar (RIVM z.d.). Ook gaf het RIVM inhoudelijke en interessante reacties op het eerste stikstofrapport (Mouw 2020e). Dat is goed, want neutraliteit, transparantie en een open houding voor alternatieve visies is van groot belang waar het gaat om het zo effectief mogelijk bestrijden van een virus, of het zo eerlijk mogelijk voeren van stikstofbeleid.

We willen niet dat bij het bestrijden van het virus oplossingsrichtingen uit beeld blijven omdat belanghebbenden hun eigen oplossing promoten (Levi 2020); ook willen we niet dat bij het bestrijden van stikstof realistische argumenten en feiten uit beeld blijven omdat sommige natuurmanagers liever wensnatuur hebben (Quist 2019), of omdat de luchtvaart eigen belangen heeft (Adviescollege Stikstofproblematiek 2020).

Wij herkennen de systemische kritiek van Maurice de Hond en van Willem Engel. Politiek, media, RIVM en deskundigen uit eigen kring liggen te vaak bij elkaar in bed. Enkel transparantie is onvoldoende; ook voor externe deskundigheid en alternatieve scenario’s moet een plek zijn. Op dat vlak gaat heus niet alles fout, maar verbetering is zeker nog mogelijk. Nog belangrijker is dat bij de agendering van onderzoek, de presentatie van resultaten en de selectie van methoden de inmenging van de politiek voorkomen wordt.

De journalistiek kan beter

Voor de democratie is het onontbeerlijk dat het journaille politiek aangestuurde instituties kritisch volgt. Maar wie kritiek heeft op het RIVM of de politiek of de “officiële” opinie, die kan rekenen op een harde aanpak door diverse media. Dat is het beeld dat bij ons ontstaat. Zo schreef de Volkskrant regelmatig negatief en zeer framend over de boeren (Boltjes 2020). Maurice de Hond meldt “vernietigende” kritieken in het AD en, wederom, de Volkskrant (de Hond 2020).

Willem Engel, de voorman van Viruswaarheid, werd in een column in het Algemeen Dagblad in een column neergezet als “een moderne sekteleider die onze samenleving in gevaar brengt” (Akyol 2020) en door Het Parool als iemand die “steeds minder vredelievend” klinkt (Soetenhorst 2020). Wij zijn het inhoudelijk niet altijd eens met Engel, maar iemand zo wegzetten terwijl hij op basis van argumenten een open debat aangaat vinden wij onbetamelijk. Ook al is de materie lastig: de media moet blijven proberen inhoudelijk verslag te brengen. Terugvallen op moddergooien brengt geen inhoudelijke oplossingen.

Social media gebruiken censuur (Ferri 2020). Een video van Maurice de Hond werd verwijderd van Youtube (Van Rossem 2020). Dat was geen uitzondering (de Hond 2020). Berichten die afwijken van het officiële verhaal worden dikwijls verwijderd (Bicheno 2020). Alle video’s op Bitchute, een kleine concurrent van YouTube, werden door Twitter aangemerkt als “unsafe” (Byrne 2020). Daarmee worden inhoudelijke debatten doodgeslagen.

Het gaat ons te ver om in alles een complot te zien, of om enkel een negatief oordeel over het journaille te treffen. De eerder al genoemde selectieve rekenmethoden voor stikstof werden goed in beeld gebracht door EenVandaag. Op NPO Radio 1 bij WNL Tegenpolen was een inhoudelijk sterk gesprek tussen Tjeerd de Groot (D66) en Sieta van Keimpema (FDF) (de Greve 2020). Ook in dit statement – geen wetenschappelijke publicatie maar wel een publieke expressie van opinie – wordt gerefereerd aan een diversiteit aan deugdelijke artikelen in de mainstream media.

Toch hebben wij de indruk dat het journaille vaak dicht tegen de regerende politieke partijen aanschuurt. Inhoudelijke kritiek op bijvoorbeeld het RIVM wordt al snel afgedaan als kritiek op voor de democratie noodzakelijke instituten. Pieter Klok, hoofdredacteur van de Volkskrant, betoogde zelfs dat we allemaal “bij elkaar” moeten blijven, op dezelfde lijn moeten gaan zitten, en wel die van het RIVM, ook al weet je niet of dat de goede keuze is, en stelde alternatieve verhalen te weren (Containment Nu 2020). Dat doet middeleeuws aan; toen werd kritiek op instituten en overheden als heiligschennis gezien. Macht was “bij de gratie Gods” gegeven. Dat kan al snel leiden tot groupthink (Lee 2019) en gedrag zoals we dat bijna honderd jaar geleden bij onze oosterburen zagen. Sinds de Verlichting geloven we dat instituten en wetenschap goed gedijen dankzij een inhoudelijke competitie van visies, feiten en argumenten. Wij menen het RIVM meer recht te doen door in de geest van de Verlichting te handelen. Voor een gezonde democratie is dat onontbeerlijk, en de media heeft daarin een belangrijke taak (Blommestijn 2020).

Er is blijvend behoefte aan onafhankelijke journalistiek. Iets te vaak worden TV en kranten nu ingezet om personen en organisaties met de “foute” mening te framen als extremistisch, dom, egoïstisch en dies meer. Te vaak ontbreekt hoor en wederhoor en gedragen journalisten zich als activisten. De Volkskrant geeft via een column van J. P. Geelen zelfs ruimte aan extreemlinks activisme (Dijkgraaf 2019; Mouw 2020c). De kritiek die Viruswaarheid en Maurice de Hond uiten op de media kunnen wij deels onderschrijven.

Ook onderschrijven wij de kritiek van Willem Engel over de manier waarop media en politiek misbruik maken van wetenschap door onderzoeksresultaten gefilterd of onjuist weer te geven en onjuiste conclusies te trekken. Het gebeurt dat onzekere conclusies door media foutief als veel te zeker gepresenteerd worden (Engel 2020). Dat komt de geloofwaardigheid van de media niet ten goede.

Andere visies en analyses lijken met name door te klinken dankzij alternatieve, minder bekende kanalen, waaronder die van Café Weltschmerz, Ongehoord Nederland, Tom Zwitser en Sven Hulleman. De opkomst van deze alternatieve media lijkt parallel te lopen met de al vele jaren dalende oplages van de mainstream kranten.

De politiek-juridische werkelijkheid

Door al dit soort ontwikkelingen kan het gebeuren dat een losgezongen politieke en juridische werkelijkheid voorrang krijgt boven de realiteit. Er moet “iets” gebeuren, daadkracht getoond worden, maar die daadkracht blijft hangen binnen de eigen werkelijkheid en vertaalt zich slecht naar de echte wereld. Laten we het maar niet hebben over wensnatuur en de luchtvaart – daar hebben we het al over gehad. Voor de stikstofproblematiek zijn nog eenvoudiger voorbeelden aan te dragen:

• Geesje Rotgers: “Als alle koeien weg zijn uit Nederland, er geen auto meer op de weg rijdt, elke fabriek is gesloten en de laatste mens is geëmigreerd. Dan nog worden de stikstofnormen in talrijke natuurgebieden overschreden.” (Stokkermans 2020)
• De Telegraaf: “Met de stikstofwinst van de verlaging van de maximumsnelheid op alle snelwegen zijn tot nu toe nul vergunningen afgegeven voor nieuwe woningen.” (Bakker 2020)
• Dierenartsen: “Stikstofregels mogen niet ten koste gaan van diergezondheid.” (Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde (KNMvD) 2020)

We hopen dat zulke onzin ons bespaard mag blijven bij de aanpak van COVID-19. We hebben veel vertrouwen in de realiteitszin, deskundigheid en mondigheid van de medische beroepsgroep, maar zelfs daar zie je dat een minister (Hugo de Jonge) het klaarspeelt om een intensivist (Diederik Gommers) te laten beweren dat er 1600 IC-bedden gereed zouden zijn [Driehuis (2020)). Wij hopen dat journalisten en ook instituties als het RIVM niet meegezogen worden in de politieke en juridische pseudo-werkelijkheid.

Ten slotte

Het spel met woorden, beelden en opinies kan grote gevolgen hebben. Onhandige of politiek gemotiveerde maatregelen tegen het coronavirus hebben behalve grote economische gevolgen ook gevolgen voor de vrijheden van burgers; iets waar Viruswaarheid terecht scherp op is. De omdefiniëring van cultuurlandschap naar (wens)natuur (Mouw 2019; Quist 2019) kan leiden tot grote schade voor de agrarische sector en daarmee de nationale economie.

Wetenschappelijke instituties die de regering adviseren, zoals het RIVM, moeten werkelijk onafhankelijk functioneren en transparant wetenschap beoefenen. Dat kan ook betekenen dat onze kritiek op het RIVM niet resulteert in minder RIVM, maar juist in meer RIVM (Mouw 2020d), om ze bestand te maken tegen politieke inmenging.

De media heeft daarbij een belangrijke rol als waakhond. Als het zich naar binnen keert en tegen de politieke macht aanschuurt, verliest het die rol, en zullen nieuwe media die rol op zich nemen. Het journaille dat zich kosmopolitisch waant, moet zich afvragen of het misschien niet tezeer links en Randstedelijk naar binnen gekeerd is. Daarmee zeggen we niet dat alle mainstream journalistiek slecht is; er gaat ook een hoop goed en een deel van dit verhaal steunt op dat journalistieke werk.

Het is de politiek eigen om de media en adviserende instituten zoals het RIVM in lijn te krijgen met het eigen beleid. Alleen de kiezer heeft daarover het laatste oordeel. Daarom doet de politiek er goed aan om niet enkel framend en censurerend te reageren op externe inhoudelijke kritiek.

Dankbetuiging

Enkele personen hebben proefgelezen en suggesties gedaan: Luc, Alwin, Frank, Dick, Maarten en Harry.

Ondertekenaars

Betrokkenen verbonden met de agrarische sector

• Evert Mouw, MSc MA (auteur)
• Susanne ________
• Bea ________
• Evert-Jan ________
• Gerton ________
• Stephanie ________
• Jaap ________
• Klaas ________
• Niek ________

Sympathisanten

• Rutger ________, PhD
• Tom ________ (filosoof)
• Jan ________
• Zeger ________
• Gina ________, Bc. (enquêteur marktonderzoek, vertaler Engels)
• Anniek ________
• Willem ________

Referenties

Websites

• Maurice de Hond: https://www.maurice.nl
• Viruswaarheid (Willem Engel and Jeroen Pols): https://viruswaarheid.nl
• Actiegroep Containment Nu!: https://www.containmentnu.nl
• Samenwerkende Actiegroepen Tegen Laagvliegen (SATL): https://www.satl-lelystad.nl
• Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM): https://www.rivm.nl

Bronnen en materialen